بیت کوین Bitcoin

 بیت‌کوین به انگلیسی: (Bitcoin)  یک ارز رمز و نظام پرداخت جهانی با کارکردهای مشابه پول بی‌پشتوانه است، ولی از نظر حقوقی هیچ کشوری آن را به عنوان پول قانونی به رسمیت نشناخته ‌است. از نظر فنی بیت‌کوین نخستین پول دیجیتال غیرمتمرکز است. چرا که بدون بانک مرکزی یا مسئول مرکزی کار می‌کند. این شبکه همتا به‌ همتا است و تراکنش‌ها، مستقیماً و بدون واسطه بین کاربران انجام می‌شود.

گره‌ ها با استفاده از فناوری رمزنگاری  (Cryptography)، این تراکنش ‌ها را بازبینی کرده و در یک دفتر کل توزیع‌ شده همگانی که به آن زنجیره بلوکی گفته می‌شود ضبط می‌کنند. بیت‌کوین را شخص یا گروهی از اشخاص ناشناس تحت نام ساتوشی ناکاموتو اختراع و در سال ۲۰۰۹ به عنوان یک نرم‌افزار متن ‌باز عرضه کردند.

در چندسال گذشته ارزش بیت‌کوین در بازارهای جهانی از چند صدم دلار آمریکا به چندهزار دلار افزایش یافته‌است. شمار شرکت ‌های خدماتی و تاجرانی که بیت‌کوین می‌پذیرند نیز در حال افزایش است.

هیچ‌کس مالک شبکه بیت‌کوین نیست و مانند ایمیل، این کاربران بیت‌کوین هستند که آن را کنترل می‌کنند. کاربردهای بیت‌کوین در هیچ‌کدام از دیگر سیستم ‌های پرداخت دیگر یافتنی نیست.

دیدگاه حقوقی

«پول» بودن، یک جایگاه حقوقی است و پول بودن بیت‌کوین منوط به پذیرش جایگاه حقوقی آن از سوی دولت‌ ها است. تاکنون هیچ دولتی حتی ژاپن بیت‌کوین را به عنوان پول به رسمیت نشناخته ‌است و دولت ‌های ایالات متحده آمریکا، آلمان و چین بر کالا بودن بیت‌کوین تأکید دارند. بیت‌کوین در نظام حقوقی ژاپن و آلمان کالایی است که می‌تواند به عنوان ابزار پرداخت استفاده شود.

پدیدآور

هویت پدیدآور بیت‌کوین مشخص نیست. گفته می‌شود «ساتوشی ناکاموتو» مخترع بیت‌کوین است. هویت واقعی او هنوز مجهول است؛ ولی در سال ۲۰۱۶ یک دانشمند استرالیایی به نام کریگ رایت ادعا کرد که او مخترع بیت‌کوین است. البته بسیاری معتقدند که او یک شخص نیست و بیت‌کوین محصولی از یک گروه برنامه ‌نویسی بزرگ است.

مشخصات نخستین بیت‌ کوین در سال ۲۰۰۹ توسط ساتوشی ناکاموتو در یک فهرست ایمیل رمزنگاری شده منتشر شد. ناکاموتو پروژه را به اواخر سال ۲۰۱۰ موکول کرد و در سال ۲۰۱۱ هم ایمیلی از سوی ناکاموتو ارسال شد که می‌گفت او دیگر از بیت‌کوین دست کشیده و به سوی پروژه ‌های دیگر متمایل شده ‌است.

تا به حال افراد زیادی به عنوان ناکاموتو مطرح شده‌اند که همگی به‌طور رسمی این امر را انکار کرده‌اند. یکی از معروف‌ترین موارد پیرمرد ۶۴ ساله آمریکایی به نام دوریان بود که از سوی هفته نامه نیوزویک به عنوان ناکاموتوی اصلی معرفی شد؛ دوریان تمام این گزارش‌ها را انکار کرد و گفت هیچ ارتباطی با بیت‌کوین ندارد. دوریان از نیوزویک به علت زیر و رو شدن زندگیش شکایت کرد.

در دسامبر ۲۰۱۵ در تحقیقات مشترک توسط وایرد و گیزمودو گفته شد که ممکن است کریگ رایت مهندس کامپیوتر و بازرگان استرالیایی، مخترع واقعی بیت‌کوین باشد. در تاریخ ۲ می سال ۲۰۱۶ کریگ رایت ادعا کرد که همان ساتوشی ناکاموتو است. بی‌بی‌سی طبق مقالات منتشر شده توسط وی، توانسته یک پیام را توسط کلید خصوصی مربوط به نخستین تراکنش بیت‌کوین امضا کند. برخی از اعضای برجسته انجمن بیت‌کوین هم ادعای او را تأیید کردند. رایت دلیل افشای هویت واقعی خود را برای حفاظت از حریم شخصی اطرافیانش بیان کرد.  

او بعدها از اعلام مدارک بیشتر برای اثبات ادعای خود انصراف داد. سه روز پس از این که کریگ رایت ادعا کرد که همان ساتوشی ناکاموتو است، از انظار عمومی پنهان شد. او در وبلاگ خود اعلام کرد که مدرک دیگری برای اثبات ادعای خود نخواهد آورد. رایت با بیان این که ادعاهای خارق‌العاده اثبات‌ های خارق‌العاده می‌طلبند، وعده داده بود که دلایل محکمی برای اثبات ادعای خود خواهد آورد؛ ولی به جای آن، او همه پست ‌های پیشین بلاگ خود را پاک کرد و مطلبی با عنوان «متاسفم» نوشت. او در این پست بیان کرد که اندازه‌ای توانمند نیست که بتواند ادعای خود را اثبات کند. هم چنین از اعضای برجسته انجمن بیت‌کوین که از او حمایت کرده بودند عذرخواهی کرد. او نوشت: «امیدوارم اعتبارشان با کار وی خدشه دار نشود». اظهارات عمومی او در نگاه اول ثابت‌کننده به نظر می‌رسیدند؛ ولی بررسی دقیق مدارک او نشان داد امضایی که او به عنوان امضای ساتوشی ارائه داده بود از یک صفحه وِب کپی شده بود. رایت هم ‌اکنون ناپدید شده ‌است. بدون اینکه تلاش ساده‌ای برای اثبات ادعای خود کند. در حالی که اقدامات ساده‌ای وجود داشت که رایت از راه آن ‌ها می‌توانست ثابت کند ناکاموتو است. در این میان، تنها دستاورد رایت این بود که توجه بسیاری را به خود جلب کرد.

هویت ناشناخته ناکاموتو باعث نگرانی‌هایی می‌شود. از جمله، برداشت نادرست از متن بازبودن بیت‌کوین بر می‌گردد. این که هر توسعه دهنده‌ای می‌تواند کد آن را بازبینی کرده یا تغییراتی در آن ایجاد کرده یا نرم‌افزار بیت‌کوین مخصوص خود را بسازد. امنیت، از ویژگی‌های مهم نرم‌افزار متن باز است.

روش های بدست آوردن بیت کوین

·         بیت‌کوین‌ ها عموماً از راه فعالیت ‌های استخراج (ماینینگ) که همان فرایند پردازش تراکنش‌ های بیت‌کوین است، بدست می‌آیند. این روش مستلزم در اختیار داشتن کامپیوترها و سخت ‌افزارهای قدرتمندی است.

·         خرید بیت‌کوین از صرافی ‌ها

·         همچنین برخی از وب سایت ‌های بخت‌آزمایی، به کاربران خود بیت‌کوین می‌دهند.

·         می‌توان با پذیرفتن بیت‌کوین به عنوان وجه پرداختی در برابر کالا یا خدمات، بیت‌کوین به دست آورد.

نشانی

بیت‌کوین از رمزنگاری کلید عمومی استفاده می‌کند. هر کیف پول شامل شماری جُفت کلید عمومی و خصوصی است. کلیدهای عمومی به نشانی ‌های بیت‌کوین تبدیل می‌شوند که به عنوان نشانی برای دریافت بیت‌کوین به پرداخت ‌کننده اعلام می‌ شوند. این آدرس‌ ها در حالت قابل خواندن برای انسان‌ ها به رشته ‌ای با تقریباً ۳۳ نویسه تبدیل می‌شوند که همیشه با شماره ۱ یا ۳ شروع می‌شوند.

ایجاد یک نشانی جدید، عملی کاملاً محلی و بی‌نیاز از اتصال به شبکه همتا به همتای بیت‌کوین است. در واقع هر فرد می‌تواند بیت‌کوین‌های خود را به یک آدرس بیت‌کوین دیگر ارسال یا اصطلاحاً واریز نماید. بیشتر آدرس‌ های بیت‌کوین بی‌ معنی به نظر می‌ رسند، ولی امکان ایجاد آدرس‌ های شخصی‌تر به وسیله نرم‌افزاری که به سرعت نشانی‌های بسیاری تولید می‌کند و آدرس‌هایی را که با الگوی مورد نظر همخوانی دارند، ذخیره می‌کند، وجود دارد.

شبکه

هر کاربر متصل به شبکه بیت‌کوین، یک گره (node) به شمار می‌رود. در شبکه بیت‌کوین هر گره با چند گره دیگر در ارتباط است. برای انتقال وجه، گره فرستنده بیت‌کوین یک درخواست انتقال وجه تولید می‌کند و با کلید شخصی خود آن را امضاء می‌کند. سپس این درخواست را برای تمام گره‌ هایی که به آن ‌ها متصل است می ‌فرستد. این گره ‌ها نیز درصورت دریافت این درخواست آن را برای تمام گره‌ های مرتبط خود می‌ فرستند و به این روش، درخواست در تمام شبکه پخش می‌ شود.

بلوک

گره ‌های مولد بلوک یا به بیان دیگر رایانه ‌های استخراج‌ کننده (Miner یا ماینِر) در صورت دریافت یک درخواست انتقال، آن را وارد بلوکی که در حال ساخت هستند می‌کنند. ساخت بلوک کاری، زمان‌بر و مبتنی بر شانس است. سختی ساخت بلوک متغیر است و تقریباً هر دو هفته یک بار به نسبت سرعت تولید بلوک در دو هفته اخیر طوری تغییر می‌کند که هر بلوک به‌ طور متوسط ۱۰ دقیقه زمان برای ساخت لازم دارد. در صورتی که یک گره مولد بلوک، موفق به تولید یک بلوک شود آن را به تمام گره‌ هایی که با آن ‌ها در ارتباط است می‌ فرستد. این گره‌ ها درستی بلوک را بررسی می‌کنند و در صورت صحت بلوک و همه درخواست ‌های داخل آن، آن را برای تمام گره ‌های مرتبط خود می‌فرستند. به این روش، هر بلوک معتبر، به سرعت در شبکه پخش می‌ شود. مولدهای دیگر، در صورت دریافت یک بلوک معتبر، کار روی درخواست ‌های انتقالی که داخل این بلوک است را رها می‌کنند و شروع به تلاش برای ساخت بلوک بعدی می‌کنند. به همین دلیل، درخواستی که داخل یک بلوک ثبت می ‌شود در واقع توسط اکثریت شبکه تأیید شده ‌است. مولدی که موفق به تولید یک بلوک می ‌شود، یک درخواست انتقال ویژه به آن اضافه می‌کند که هیچ فرستنده‌ ای ندارد و ۲۵ بیت‌کوین به آدرس خودش واریز می‌کند. این ۲۵ بیت‌کوین به عنوان پاداش مولد به ‌شمار می‌روند و با اینکه هیچ فرستنده ‌ای ندارند، توسط دیگر گره ‌ها یک انتقال وجه درست به ‌شمار می‌روند. البته این جایزه در ابتدا ۵۰ بیت‌کوین بود. این جایزه هر چهار سال نصف می ‌شود. بدین صورت که این جایزه بین سال ‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۲، شمار ۵۰ بیت‌کوین برای هر بلوک، بین ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۶ به ۲۵ بیت‌کوین رسید. با یک محاسبه ریاضی می‌توان متوجه شد که بیش از ۲۱٬۰۰۰٬۰۰۰ بیت‌کوین قابل ایجاد خواهند بود.

در ماه دسامبر سال ۲۰۱۳، نزدیک ۱۲ میلیون بیت‌کوین در گردش ثبت شد. تا نیمه سال ۲۰۱۴ میلادی شمار حدوداً ۱۳٬۰۰۰٬۰۰۰ بیت‌کوین در گردش بود.

اقتصاد

برد همگانی

بر اساس پژوهش ‌های دانشگاه کمبریج، در سال ۲۰۱۷ بین ۲٫۹ میلیون و ۵٫۸ میلیون کاربر منحصر به فرد که بسیاری از آن ‌ها از بیت‌کوین استفاده می‌کنند یک کیف پول رمز نگاری شده دارند. تعداد کاربران بیت‌کوین به‌طور قابل توجهی از سال ۲۰۱۳، از سه هزار نفر به بیش از یک میلیون رشد کرده ‌است.

پذیرش توسط بازرگانان

در سال ۲۰۱۵، تعدادی بازرگانانی که بیت‌کوین را پذیرفته‌اند به بیش از صدهزار نفر رسید. کارمزد کارت ‌های اعتباری بین دو تا سه درصد و کارمزد بیت‌کوین بین صفر تا دو درصد است. در اواخر سال ۲۰۱۳ دانشگاه نیکوزیا به عنوان نخستین دانشگاه، بیت‌کوین را پذیرفت و شروع به ارائه یک برنامه تحصیلی در مطالعه ارز رمزها کرد.

کیف پول الکتروم

ارائه ‌دهندگان خدمات پرداخت

بازرگانان پذیرنده بیت‌کوین، از خدمات پرداخت ارائه دهندگان بیت‌کوین مانند BitPay یا Coinbase  استفاده می‌کنند. هنگامی که یک مشتری در بیت‌کوین پرداخت می‌کند، ارائه ‌دهنده سرویس، بیت‌کوین را از طرف فروشنده می‌پذیرد، به ‌طور مستقیم آن را تبدیل، و مقدار به دست آمده را با کارمزدی کمتر از یک درصد به حساب بانکی فروشنده می‌فرستد.

موسسات مالی

شرکت ‌های بیت‌کوین همواره با باز کردن حساب در بانک ‌های سنتی، مشکل داشته‌اند. در سال ۲۰۱۴ بانک اچ‌اس‌بی‌سی سرویس دهی به صندوق‌ های تأمینی با لینک به بیت‌کوین را رد کرد. در همین سال، بانک مرکزی استرالیا حساب ‌های وابسته به کسب و کار با بیت‌کوین را بست. به‌طور کلی بانک ‌های استرالیا به بستن حساب کاربرانی که از کسب و کارهای ارزی دارند، شُهره‌اند. با این حال، بانک‌ های استرالیا فناوری بلاک ‌چِین که اساس آن بیت‌کوین است را پذیرفته‌اند. در گزارشی در سال ۲۰۱۳، بانک مرکزی آمریکا (فدرال رزرو)  بیت‌کوین را به عنوان ابزار عمده پرداخت برای تجارت الکترونیک و یک رقیب جدی برای ارائه دهندگان انتقال پول سنتی پذیرفت." در ماه ژوئن سال ۲۰۱۴، نخستین بانک که بدون کارمزد، سپرده‌ها را تبدیل به بیت‌کوین می‌کند، در بوستون باز شد.

حجم تخمینی مبادلات انجام شده در سال براساس دلار آمریکا

به عنوان سرمایه‌گذاری

بسیاری از مردم جهان، برای حفظ ارزش دارایی خود، بیت‌کوین می‌خرند یا از آن برای سرمایه‌گذاری استفاده می‌کنند. در ماه ژوئیه سال ۲۰۱۴ نخستین صندوق بیت‌کوین در نیوجرسی تنظیم و توسط کمیسیون خدمات مالی نیوجرسی تأیید شد. در سال ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴، بانک مرکزی اروپا و سازمان تنظیم مقررات صنعت مالی هشدار دادند که سرمایه‌گذاری در بیت‌کوین ریسک است. فوربس بیت‌کوین را بهترین سرمایه‌گذاری سال ۲۰۱۳ نام‌گذاری کرد. در سال ۲۰۱۴، بلومبرگ بیت‌کوین را یکی از بدترین سرمایه‌گذاری ‌های سال نامید با این حال در سال ۲۰۱۵، بیت‌کوین در صدر جدول ارز بلومبرگ قرار گرفت. به گزارش بلومبرگ، در سال ۲۰۱۳ حدود ۲۵۰ کیف پول بیت‌کوین با بیش از یک میلیون دلار بیت‌کوین وجود داشت. تعداد میلیونرهای بیت‌کوین نامشخص است زیرا هر فرد می‌تواند بیش از یک کیف پول داشته باشد.

مشکلات

فناوری قدیمی

از مهمترین مشکلات امروزه بیت‌کوین قدیمی بودن فناوری آن است. این قدیمی بودن باعث شده تا گروه ‌هایی با ایجاد هارد فورک مانند بیت‌کوین کش و بیت‌کوین گلد سعی در جبران این عقب ماندگی و حتی تلاش برای جایگزین کردن بیت‌کوین داشته باشند. از جمله این مشکلات می‌توان به طولانی بودن مدت زمان تأیید تراکنش ‌ها (۱۰ دقیقه) و کارمزدهای (Fee) بعضاً گران و گاهی ترسناک بیت‌کوین اشاره کرد.

ستون سمت چپ و رنگ آبی نمودار قیمت و ستون سمت راست و رنگ نارنجی نوسان ارزش بیت کوین

مصرف انرژی بالا

مصرف بالای انرژی توسط شبکه بیت‌کوین همواره یکی از موارد انتقاد به بیت‌کوین بوده ‌است. براساس گزارش نشریه دیجی‌کونومیست، میزان تخمینی برق مصرف شده در دنیا توسط شبکه بیت‌کوین برابر با ۳۰/۱۴ تراوات ساعت، برابر با میانگین برق مصرفی ایرلند است.

در ایران

بانک مرکزی

در اردیبهشت ۱۳۹۷ بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد که به‌کارگیری بیت کوین و ارزهای مجازی دیگر در تمام مراکز پولی و مالی ممنوع است. اما در ۱۳ شهریور سال ۱۳۹۷ دبیر عالی فضای مجازی اعلام کرد که استخراج رمز ارز ها در ایران به عنوان یک صنعت پذیرفته شده است.